Bu hacimli esere iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Tarîk-i Cerrâhiyye'nin âdâb ve erkânı son derece detaylı bir şekilde anlatılır. İkinci bölümde ise Hazret-i Pîr'den başlamak suretiyle Hazret-i Pîr'in halîfeleri ve Âsitâne-i Hazret-i Pîr'de postnişîn olan meşâyih-i kirâm hazerâtının hayatı ve menkıbeleri bulunmaktadır...
Uzun müddet yazma olarak muhafa edilen bu eser 2006 yılında Fahrettin Dal tarafından hazırlanan yüksek lisans tezi içinde yayınlanmışdır...Biz de Fahrettin Dal kardeşimizin lutufkâr müsaadesi ile bu eseri sizlerle paylaşıyoruz...Başlıktaki linkten eseri görüntüleyebilir ve indirebilirsiniz...
SUALNÂME
Fahreddîn Efendi Hazretlerinin h. 1339/1920-21 senesinde vâkı olan Bursa seyâhati esnâsında Cerrâhî müntesiblerinden Derviş Mustafa Abdülhamîd Efendi'nin suâllerine cevâben bir hâtıra olmak üzere kaleme aldığı eseridir. Bu eser hicrî 1339 senesinde basılmışdır...
TA'RÎFÂT
Tarikat âdâbından bahseden 23 sayfalık bir risâledir.
NUTUKLAR-TARİH MANZÛMELERİ-ÖZLÜ SÖZLER
Fahreddin Efendi Hazretlerinin pek ârifâne ve âşıkâne nutukları vardır. Bunların bir kısmı Sualnâme adlı eserinin içinde basılmışdır. Biz bu sayfada, tesbit edebildiğimizi bütün nutuklarını ve manzûmelerini bir arada yayınlayacağız. Bu nutuklar üzerine ilâhîler de bestelenmiş olup bulabildiklerimizin ses kayıtlarını burada sizlerle paylaşacağız.
İLÂHİYYÂT
Tevhîd etsin dilimiz
Pâk olsun hem kalbimiz
Sırlar görsün gözümüz
Lâ ilâhe illallâh
* Basılı nüshada "Bu Fahrî'dir ednâsı" şeklindedir...
Bu nutk-i şerîfi üzerine Sebilci Hüseyin Efendi tarafından bestelenen Sabâ makâmındaki ilâhîyi aşağıdaki kayıtta bizzat bestekârının sesinden dinleyebilirsiniz...
Tâ devr-i Âdem'den yüz sürüp geldim
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Düşüp eşiğine hoş niyâz kıldım
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Asrının kutbu erenler eri
Sırr-ı hakîkatin kenz-i ma'deni
Armağan etmişim can ile seri
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Dervişlerin çoktur kalû belîden
Zerre dûr olmazlar râh-ı Alî'den
Gönül bend eyledim tâ ezelîden
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Düşeliden beri gönlüme sevdâ
Âh u zâr eylerim her subh u mesâ
Oldu cânım şimdi bülbül-i şeydâ
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Pîrim Cerrâhî'nin tutmuşum elin
Kesseler başımı terk etmem yolun
Aşk u niyâz eyler bu Fahrî kulun
Dergâhına senin pîrim Nûreddîn
Bu nutk-i şerîfi üzerine Arslan Hepgür tarafından bestelenen Bûselik makâmındaki ilâhîyi aşağıdaki kayıtta dinleyebilirsiniz...
İlâhî n'eylesün n'itsün
Gönül sensiz karâr etmez
Eğer gelsün eğer gitsün
Gönül sensiz karâr etmez
Cihân bâğında bir saat
Ne mümkündür ola rahat
Olursa ravza-i cennet
Gönül sensiz karâr etmez
N'ider ol bâğ u bostânı
N'ider ol hûr u gılmânı
Firâkınla yanar cânı
Gönül sensiz karâr etmez
Bu nutk-i şerîfi üzerine Salahaddin Demirtaş tarafından bestelenen Müsteâr ve Acemaşîrân makâmlarındaki ilâhîlere âit ses kayıtlarını aşağıda bulacaksınız...
Ehl-i zikrin zikrine burhân olur vakt-i seher
Sâhib-i derde dahî dermân olur vakt-i seher
Halka-i tevhîdde bulun nâim olma FAHRİYÂ
Ehl-i na'îm Hakk'a ta'zîmdâr olur vakt-i seher
Bu nutk-i şerîfi üzerine Salahaddin Demirtaş tarafından bestelenen Bayati makâmındaki ilâhîyi, aşağıdaki kayıtta bizzat bestekârının sesinden dinleyebilirsiniz...
Şem'a-yı devrân olup da mahvolan ehl-i zikir
Kül eder kendüyü elbet subh-ı maksûdu görür
Fahreddin Efendi Hazretleri bu beyti, nigâh-ı iltifât-ı Sultân-ı Enbiyâ'ya nâil olduğunda inşâd etmiştir...
Her seher var bâb-ı lutfa vird-i subhiyye ile
Ref' olur perde gönülden sırr-ı zikrullâh ile
Hamdülillah tâ ezelden dilde hubb-i Hayderî
Kâlû belîden beri bu lutfun oldum mazharı
Pîr Nûreddîn Cerrâhî'den edüb ahz-ı feyz
Halvetî râhında buldum vuslat-ı peygamberi
Nûr-ı tevhîdle revnâk verir elbette dîne
Kim sülûk ederse meslek-i Nûreddîn'e
Râh-ı aşkda olmak dilersen feyzyâb
Pîr Nûreddîn Cerrâhî'ye kıl intisâb
Sıdk ile bende olan Hazret-i Nûreddîn'e
Şübhesiz nâil olur himmet-i Nûreddîn'e
Mahrem-i bezm-i havâss olmaksa maksûdun
Gece gün durma çalış hizmet-i Nûreddîn'e
Bu nutk-i şerîfi merhûm Hâfız Zeki Altun Hüzzam makamında bir ilâhi olarak bestelemişdir. Yukarıdaki kayıtta bu eseri bestekârın sesinden dinleyebilirsiniz...
Zahm-i dil peydâ eden uşşâka gelsinler salâ
İşte bu dergâh-ı Cerrâhî'de merhem-sâz olur
Şerefyâb ola bâ makbûl-i ilâhî
Olanlar hâk-i pây-i Pîr Nûreddîn Cerrâhî
Pîr Nûreddîn Cerrâhî yolunda Fahriyâ
Şeyh Süleyman Veliyyüddîn'e etdin iktidâ
Âşıkâna Hakk rızâsın elde etmekse murâd
Hankâh-ı hizmetinde durma eyle cân fedâ
Nûr-ı mişkât-ı Muhammed'le gönüller müncelî
Fahriyâ feyz ü felâhım hubb-i Hayder'dir belî
Na'ra-i "innî enallâh" atar kalb-i velî
Hâsılı Allah ile Allah'ı bulmakdır hüner
Mîsâk ile girdik yola
Cerrâhîler derler bize
Niyâzımız kabûl ola
Cerrâhîler derler bize
Şerîattır akvâlimiz
Tarîkattır ef'âlimiz
Hakîkattir ahvâlimiz
Cerrâhîler derler bize
Âdâb ile usûlümüz
İrfân ile sülûkumuz
Nûreddîn bizim pîrimiz
Cerrâhîler derler bize
Âlemi tuttu şu'lemiz
Rızâ dileriz cümlemiz
Tabakat eri pîrimiz
Cerrâhîler derler bize
Cihân oldu hayrân sana
Cânım kurban olsun sana
İhsân eyle pîrim bana
Cerrâhîler derler bize
Tarîkına tahlîf oldum
Meydânında başım koydum
Rehberimsin sana uydum
Cerrâhîler derler bize
Tevhîd ile ihvânımız
Harc ederiz hep vârımız
Fahrî böyledir yolumuz
Cerrâhîler derler bize
Cümle tarîkat ehlinin mümtâzıdır Cerrâhîler
Kenz-i hakîkat yolunun burhânıdır Cerrâhîler
Bir meydanda tahlîf olur ihvân ile tevhîd olur
Hep münkirler taşra kalır ummânîdir Cerrâhîler
Teslîm olup Nûreddîn'e vâkıf olur esrârına
Dururlar hep ikrârına merdânıdır Cerrâhîler
Zikri alırlar diline yürürler dost yoluna
Uçarlar lâhût iline tayrânıdır Cerrâhîler
Zikr-i kalbi ile yanarlar aşk meyinden kanarlar
Hû hû deyip dönerler devrânîdir Cerrâhîler
Peygamberin sancağının altında ihvânımız
Fahrî cennet bağının mihmâdır Cerrâhîler
Tehî sanma bu meydânı Ka'be-i âşıkândır bu
Sulûku ikmâl için sâliklere ne hoş makâmdır bu
Nice züvvâr nice uşşâk gelir her tarafdan
Nasîbince olur irşâd mahall-i feyzyâbdır bu
Sulûkunda kusûr etme darılıp da koyub gitme
Oku dersin sakın yatma kamu derde devâdır bu
Hazer kıl endâmına asla bu nefsin hîlesi çokdur
Ayak berk et cebîn olma mahall-i imtihândır bu
Eyâ sâlik çalış durma sakın dergâhdan ayrılma
Senin nefsin sana âgâh eden hoşnümâdır bu
Çekersin gerçi çok zahmet edince seyrini ikmâl
Sana derler o dem gel gör sarây-ı ârifândır bu
Nureddin Cerrâhî o şâhımdır bu yolda Pîr
Açıp râh-ı sulûku gösteren sırr-ı Hudâ'dır bu
Sulûkunu katı merdâne ikmâl eden erler
Görür sırrı âşikâre gelir nur-i Hudâ'dır bu
Yedi başlı bir ejderhâ senin nefsin sana düşman
Onu mahvetmeye tevhîd Hudâ'dan zülfikârdır bu
Dûr-i zarâfetle bu yolun remzini Fahrî'den hiç sorma
Denilmez keşfedilmez sırr-ı mi'râc-ı Resûldür bu
Ara bul o erkânı girip öğren bu devrânı
Geçe gör cümle etvârı hicâb-ı gâfilândır bu
Bu dergâhı güzel gözle nefsinden geç rûhun besle
Gayret etdim tecdîdine cânımdan bergüzârdır bu
Kemâl-i aşk u şevk ile edince zikr ü devrânı
Unutmayın bu Fahrî'yi size benden bir ricâdır bu
MEDHİYYELER
Benim efendim pîrim Nûreddîn-i Cerrâhî
Ol dâim dest-girîm Nûreddîn-i Cerrâhî
Gözün aç bak ey kişi sil gönülden teşvîşi
Bitir sırrı ile her işi Nûreddîn-i Cerrâhî
Her kim benden olur hep müşkili hallolur
Mürdesi ihyâ olur Nûreddîn-i Cerrâhî
Fahrî'ye verdin hayât kalmadı havf-i memât
Kapında buldum necât Nûreddîn-i Cerrâhî
Şâh-ı iklîm-i kerâmet Şeyh Süleymân-ı Velî
Hâzır olsun sâlikân-ı Pîr'e her dem himmeti
Lutf-ı rûhâniyyesinden müstefîddir bendegân
Dâimâ himâyesinde işte bu Fahrî kulu
Kutb-ı âlem Pîr Nûreddîn'e olmuştur halef
Şeyh Veliyyüddîn Efendi nice ahrâra selef
Kutbü'l-mürşidîn ser-levha-i tarîk-ı Nûreddîn
Şeyh Veliyyüddîn Efendi nice ahrâra selef
Ehl-i aşkın pîşuvâsı Sertarîkzâde'dedir
İlm u irfân meydânında çünki fevkalâdedir
Pîr Nûreddn-i Cerrâhî'den etti ahz-ı feyz
Himmetinden istifâde Fahrî'ye sermâyedir
Râh-ı Nûreddin-i Cerrâhî'de bu şeyhü'ş-şüyûh
Moravî Yahyâ efendi menba'-ı feyz ü fütûh
Kutb-ı âlem şeyh Yahyâzâde seyyid Abdüşşekûr
Ceddimizin himmetinden etme yârab bizi dûr
Pîr Nûreddin makâmında bu şeyh-i asfiyâ
Hacı İbrâhim Efendi rehber-i râh-ı Hudâ
TÂRİH MANZÛMELERİ
Fahreddin Efendi Hazretleri ebced ile târih düşürme konusunda da pek mâhir imiş...Aşağıda değişik vesîlerle inşâd buyurdukları tarih manzûmelerini bulacaksınız...
Türbe-i Şerîf'in tamirine tarih olmak üzere vârid olan beyt :
1378 senesinde Muzaffer Efendi Hazretlerinin mükemmel bir hilâfet cemiyeti ile tâc-ı şerîf ve hırkaya nâil oluşuna Fahreddîn Efendi'nin îrad buyurduğu nutku şudur :
Meydân-ı Pîr'e nâil oldu emr-i ma'nevî ile
Uyandı şem'-i dili envâr-ı zikrullâh ile
Pîr Cenâb-ı Nûreddîn'in lütfuna mazhar olup
Yâd ola nâmı cihanda dil-i âgâh ile
Çıkdı doksan bir er dedi Fahrî târihi
Buldu ziynet Hacı Muzaffer kisve-i ehlullâh ile
Sa'yidüp bezl-i mâl ü can ider dergâh-ı Pîr'e
Nâil oldu tâc ü hırkaya kerem-i Resûlullâh ile
Otuz pîrdaş geldiler emr-i Hakk bu dediler
Hu deyüb gitdi Fâtıma bir makâm-ı rânâya
1368
42 yaşında vefat eden Kayınbiraderi Cevdet Efendi'nin vefâtı çin yazdığı tarih :
Geldi kırk er iki el açdı huzûr-i izzete
Yâ Resûlallah şefâ'at kıl Muhammed Cevdet'e
1348
Çelebi Necdet Efendi'nin büyükbabası Sertarîk Şeyh Ali Efendi'nin vefâtına tarih :
Bin üç yüz elli yedi oldu sâl-i rıhleti
Fahrî Cerrâhî yolunda gitdi candan bir refîk
1357
Emîr Buhârî Dergâhı Şeyhi Mustafa Sabrî Efendi'nin vefâtı için târîh :
Kalb-i âgâh Sabriyâ ancak senin vechin zâhir
1344
Merhûm Şeyh Ahmed Hâdî Efendi'nin irtihâline neşîde-i târihiyye:
Kutb-ı âlem Pîr Nûreddîn'e mensûb pür-vefâ
Şeyh Ahmed Hâdî ya'nî öyle bir dervîş-rızâ
Hazret-i Halîl Nizâmî dergâhına şeyh idi
Hem hilâfetle olup sırr-ı tarîka âşinâ
Perde ref' olmuş gönlünden nice gizli âşikâr
Vird-i ezkâra müdâvim çünkü her subh u mesâ
Bu fenâda Fahrî idi hep sevdiği şübhe yok
Kalmamışdı zerre-veş kalbinde hubb-i mâsivâ
Vâlidinin yanında kasr-ı cennet medfeni
İşte makbûl olduğuna bu delîldir Fahriyâ
Dâğ-ı hicriyle tefekkür ederken fevtini
Geldi dört nûr oldu 'el-Hayyü'l-Gafûr' târîh ona
1366+4= 1370
