SEBİLCİ HÜSEYİN EFENDİ

(1894-1975)

1894 yılında, İstanbul'da dünyaya gelen Sebilci Hüseyin Efendi, sâdâtdandır. Dedesi tarîk-i uşşâkiyye meşâyinden Sadeddin Efendi amcası Hüsâmeddin Uşşâkî Âsitânesinin son postnişîni Mustafa Hilmî Sâfî Efendi'dir...

Kardeşi Mazhar Efendi ile birlikte daha 8-10 yaşlarında iken, Muharrem aylarında, arkalarında siyah meşinden elbise, omuzlarında kırba, ellerinde içinde âyetler yazılı taslarla , sokak sokak dolaşıp mersiyeler ve ilâhîler okuyarak, Şühedâ-i Kerbelâ aşkına, halka su dağıtırlarmış...Okudukları ilâhîler ve mersiyeler ile herkesi o derece mest ederlermiş ki yoldan geçenler, atlı arabalar hattâ atlı tramvaylar bile bu iki kardeşin pek dokunaklı okyuşuna rastgeldiklerinde oldukları yere âdetâ çivilenir kalırlarmış...

Sebilci Hüseyin Efendi, 16 yaşında olmasına rağmen, Balkan Harbi’nin patlamasıyla askere alınmış ve harb esnâsında da sebilcilik hizmetine devâm etmişdir. I.Dünya Harbi'nde ise, Veled Çelebi'nin maiyyetinde, Mücahîdîn-i Mevlevî taburunun mıtrıbân sınıfında marş muallimliği yapmışdır. Önce Halep’de sonra da Şam’da bu vazîfesine devâm eden Sebilci Hüseyin Efendi'nin 5 yıl süren askerlik hizmet, Kanal cephesinin düşmesi ile birlikte nihâyete ermişdir.

Hem âileden hem de yetiştiği tekke muhitinden istifâde ederek Allah vergisi istidâdını gün geçtikçe ilerleten Sebilci Hüseyin Efendi, amcası Mustafa Hilmî Sâfî Efendi sâyesinde devrin en muktedir zâkirlerinden ve mûsikîşinâslarından dersler almışdır...Dînî mûsikî ve zikir usûllerini, Bahariye Mevlevîhânesi kudumzenbaşısı Şevki Efendi ve meşhûr zâkirbaşı Kasımpaşalı Cemâleddin Efendi'den, lâ-dînî mûsikîyi, Selanikli Ahmed Efendi ve Ûdî Abdi Bey'den meşketmişdir...

Tekkelerin açık oluğu dönemde sayısız tekkede zâkirlik yapan Sebilci Hüseyin Efendi tekkeler kapandıktan sonra da zikrullaha devam eden Kasımpaşa'daki Aynî Ali Baba Tekkesinde, Tophane'deki meşhûr Kâdirîhâne'de ve Karagümrük'deki Nureddin Cerrâhî Âsitânesinde zâkir olarak çok hizmet etmiş ve âşıkları cezbeye getirmişdir...

Tekkelerin kapatılmasına kadar zâkirlik görevinden ayrılmayan Sebilci Hüseyin Efendi, bu dönemden sonra geçim sıkıntısı çekmiş ve zaruri olarak gazelhânlık* yapmıştır. İstanbul, Ankara, İzmir gibi birçok önemli şehirde çeşitli saz topluluklarında gazelhânlık icralarında bulunmuştur. Bazı gazelleri taş plaklara kaydedilmişdir. 1960'larda çekilen "Eski Boş Beşik" adlı filmde okuduğu "Ey benim ciğerpâre yavrumu alan" diye başlayan hazîn gazel çok ses getirmişdir...

Sebilci Efendi'nin temâyüz ettiği hususlardan biri de mersiyehânlığıdır. Nevi şahsına mahsus uslûbuyla okuduğu Kerbelâ mersiyeleri, Ehl-i Beyt âşıklarının kalblerini dağlamışdır. Sebilci bu mersiyeleri okudukça yanan kalpler ona daha da hürmet göstermiş, son dönemde Muharrem ayı denince akla gelen ilk isim Sebilci Hüseyin Efendi olmuştur. Okuduğu mersiyeleri bu kadar müessir kılan şüphesiz başta kalbindeki Ehl-i Beyt aşkı olmakla beraber bir dönem talebesi olduğu Zâkirbaşı Cemâleddin Efendi'nin bu sahadaki hocası Mersiyeci Yaşar Baba'dan müteselsilen gelen husûsî tavır olmalıdır. Benzerine rastlamadığımız bir mersiye örneği de, Sebilci Hüseyin Efendi'nin ilk tayyare şehîdimiz Fethi Bey için okuduğu “Ağla annem ağlamanın yeridir. Tayyareden düşen oğul Fethi'dir” diye başlayan mersiyesidir ve ne mutlu ki kayıt altına alınmıştır...Bu ses kaydını aşağıdaki arşiv kayıtları arasında bulacaksınız...

Sebilci Hüseyin Efendi,nin uslûbu o kadar nevi şahsına münhasır bir uslûbdur ki aslâ taklîd edilemez. O'nu yektâ bir okuyucu yapan başka husûsiyetleri de vardır. Başından sonuna bütün bahirleri, kasîde ve ilâhîleri ile mevlid-i şerîfi tek başına okuyabilmesi, hiç ara vermeden hem bendir çalıp hem ilâhî ve kasîde okuyarak çok uzun fasıllar icrâ edebilmesi, artık tamâmen unutulmuş bir tekke usûlü olan "perde kaldırma"daki ustalığı, bir anda irticâlen beste yapabilmesi bunlardan bazılarıdır...

Daha sonraki dönemlerde besteler de vücûda getirmeye başlayan Hüseyin Sebilci Efendi’nin hepsi ilâhî formunda olan bu eserlerde de kendine has tavrı açıkça görülebilmektedir. Notasyon konusunda en ufak bir bilgisi olmadığı halde, ilâhî bir lutfa mazhar olduğundan, pek güzel ilâhîler bestelemişdir. Maalesef bunların tamamı tesbit edilememişdir. Notaya alınabilmiş 44 bestesinin tamamı ilahi formunda olup, güfteler hep evliyâullah hazerâtının nutuklarından seçilmişdir. Yalnızca bir bestesinde kendi nutkunu kullanmışdır...

Hayatının son döneminde daha çok mevlidhân olarak anılan Sebilci Hüseyin Efendi, yaşlılığında sıkıntılı dönemler geçirmiştir. Bu zamanlarda kendisine destek olan önemli kişilerin başında Muzaffer (Ozak) Efendi Hazretleri gelmektedir. 1975 yılında Üsküdar’da yalnız yaşadığı evinin kapısı önünde hayata gözlerini yuman Sebilci Hüseyin Efendi, Üsküdar Yeni Valide Sultan Camii’nde sevenlerinin katıldığı kalabalık bir cenaze namazından sonra bizzat Muzaffer Efendi Hazretleri tarafından tarikat-i aliyyeye mahsus merâsim icrâ edilerek, tevhîd ü ezkâr ve salât ü selâmlar ile âlem-i cemâle uğurlanmışdır. Hüseyin Sebilci Efendi'nin kabri Karacaahmet Mescidi’nin arka kısmındadır...Rahmetullahi aleyh ve rahmeten vâsia....

ESERLERİ

Sebilci Hüseyin Efendi'nin tesbit edebildiğimiz eserlerinin listesi aşağıdadır...Bu ilahilerin hemen hemen hepsine ait ses kayıtlarını arşivimizde bulacaksınız... Bu ses kayıtlarını müstesna kılan husus, hepsinin Sebilci Hüseyin Efendi tarafından yapılan icralardan oluşmasıdır...

Eser	Form	Makam	Usul	Güfte
Âbidân-ı Mustafa'yız biz Hüseynilerdeniz	ilahi	Uşşak	Düyek	Hilmi Dede
Âlem-i dilde aceb kâşânemiz var bizim	ilahi	Nihavend	Sofyan	Sırri Efendi
Âlemi ihâtâ kıldı âteşiyle âhımız	ilahi	Rast	Müsemmen	Belirsiz
Allah emrin tutalım gel zikredelim Hakk'ı	ilahi	Muhayyer	Sofyan	Sertarikzade Mehmed Emin Ef.
Amennâ söyledik ikrar eyledik	ilahi	Uşşak	Sofyan	Mirati
Arzum senin cemâlinde	ilahi	Saba	Sofyan	Zeynep Hanım
Bâğ-ı aşkın andelîbi Hazret-i Üftâde'dir	ilahi	Rast	Müsemmen	Hazret-i Hüdai
Ben bu aşkın mecnûnuyam	ilahi	Uşşak	Düyek	Belirsiz
Bülbüller sazda	ilahi	Hüseyni	Düyek	Muzaffer Ozak
Cemâlin hüsnüne canlar fedâdır yâ Resulallah	ilahi	Muhayyer	Devr-i Hindi	Hayrullah Taceddin Efendi
Dağlar ile taşlar ile çağırayım Mevlam seni	ilahi	Saba	Sofyan	Yunus Emre
Derdinle doldum bilmezem noldum	ilahi	Hicaz	Düyek	Abdülehad Nuri Hazretleri
Dost bahçesinin gülleri	ilahi	Saba	Sofyan	Fahreddin Cerrahi
Ehl-i Hakk'a sıdk ile bel bağlayan	ilahi	Hüseyni	Düyek	Belirsiz
Ey benim devletli sultanım Muhammed Mustafa	ilahi	Hüzzam	Devr-i Hindi	Belirsiz
Ey dünyaya gelen kişi	ilahi	Hüzzam	Sofyan	Muzaffer Ozak
Ey güzellerden güzel rûhum Resûl-i Kibriyâ	ilahi	Rast	Devr-i Hindi	Hayrullah Taceddin Efendi
Ey Hâliku lâ yezâl	ilahi	Hicaz	Sofyan	Sultan 2. Mustafa Han
Gaflet uykusunda yatar uyanmaz	ilahi	Rast	Sofyan	Genç Abdal
Gece gündüz döne döne istediğim Hakk'dır benim	ilahi	Hicaz	Düyek	Seyyid Seyfullah Hazretleri
Gel sürelim demi	ilahi	Hicaz	Düyek	Kuddusi Hazretleri
Gül yüzünü rüyâmızda görelim Yâ Resulallah	ilahi	Rast	Düyek	Hacı Kişi
Güller sünbüller öten bülbüler	ilahi	Rast	Düyek	Belirsiz
Güzel âşık cevrimizi çekemezsin demedim mi	ilahi	Nihavend	Düyek	Pir Sultan Abdal
Hakk yarattı âlemi aşkına Muhammed'in	ilahi	Isfahan	Düyek	Yunus Emre
Hakk'a çevir özünü	ilahi	Bestenigar	Düyek	Belirsiz
Matla-i nur-i ilâhîdir yüzün yâ Mustafa	ilahi	Hicaz	Devr-i Hindi	Belirsiz
Meded Allah sana sundum elimi	ilahi	Mahur	Düyek	Ümmi Sinan Hazretleri
Meded Yâ Gavsül Azam	ilahi	Rast	Sofyan	Muzaffer Ozak
Mevlam bana ver aşkını	ilahi	Rast	İkiz Aksak	Seyyid Seyfullah Hazretleri
Milk-i bekadan gelmişem	ilahi	Hicaz	Sofyan	Yunus Emre
Miraca çıkınca Ahmed-i Muhtar	ilahi	Hicaz	Sengin Semai	Fahreddin Cerrahi
Muhammed bağını gülüdür Ali	ilahi	Uşşak	Düyek	Aşık Niyazi
Semâdan sırr-ı tevhîdi duyan gelsin bu meydane	ilahi	Rast	Devr-i Hindi	Abdülehad Nuri Hazretleri
Semâdan sırr-ı tevhîdi duyan gelsin bu meydane	ilahi	Hicaz	Sofyan	Abdülehad Nuri Hazretleri
Seyreyleyüp yandım mah cemâline	ilahi	Saba	Sofyan	Fehmi Efendi
Seyreyleyüp yandım mah cemâline	ilahi	Suzinak	Sofyan	Fehmi Efendi
Sordum sarı çiçeğe	ilahi	Segah	Sofyan	Aşık Yunus
Şu benim dîvâne gönlüm	ilahi	Hüseyni	Sofyan	Kul Yusuf
Tanır isen Allah'ı	ilahi	Mahur	Sofyan	Sebilci Hüseyin Efendi
Taş atanlara da yok intikâmın	ilahi	Segah	Sofyan	Şeyh Osman Hadi Yücebilgiç
Vâsıl-ı feyzi Hudâ'yız	ilahi	Uşşak	Sofyan	Ahmed Hüsami Efendi
Vardım kırklar yaylasına	ilahi	Uşşak	Sofyan	Hatayi
Zâlimler el vurup hep şimşir-i can-rübâya	ilahi	Hüzzam	Yürük Semai	Kazım Paşa

ARŞİV KAYITLARI

�

İlk tayyare şehîdimiz Fethi Bey için okuduğu mersiye :

 

* Sebilci Efendi'nin okuduğu gazellerden de örnekler vermek istiyoruz...

	Âşıka Ta'n Etmek Olmaz Mübtelâdır Neylesin
	Dilâ Hâlât-ı Vaslı Hemdem-i Cânân Olandan Sor
	Dilde Derd-i İştiyâkı Çekmeye Tâkât mı Var
	Döner Feleğin Çarkı Dünya Böyle Kalmaz
	Ey Dil Diyemem Çekme Elem
	Heryer Karanlık Pürnûr O Mevki
	Her Zaman Bir Vâmık u Azrâ Olur Alem Bu Ya
	La'l-i Nâbın Neşesini Sahbâda Gören Var mıdır
	Leyle-i Vuslatının Zevkine Pâyân mı Olur
	Nim Nigâhın Katle Fermân İbtisâmın Cân Alır