Osmanlı Sarayında zamanın en kıymetli hâfız ve mûsikîşinâslarını da barındıran "Enderûn"dan neş'et ettiği için bu isimle anılır. İlk defa dâhî bestekârımız Itrî merhûm tarafından düşünülerek sarayda tatbîk edildiği, sonraları saray dışında da devlet ricâlinin ve ekâbirin konaklarında, birçok cami ve dergâhlarda uzun yıllar bu usûle göre terâvih kılınmışdır.
Usûlün esâsı, Yatsı Namazının kâmetinden başlayarak hem namazdaki kıraatı hem de arasında okunan ilâhileri, salât u selâmları ve tesbihleri farklı makamlardan okuyarak ibâdetin zevkini arttırmakdır. Bunu yaparken asıl maharet, makam geçkilerini usûlüne göre yapmak ve terâvihin başından sonuna doğru kullanılan makamların tizleşmesi ile cemaatin heyecanının arttırlması ve en az bir saat sürecek olan bu ibâdetin aslâ yorgunluk hissedilmeden îfâ edilmesidir...Bu usûlde İmâm Efendi ile Müezzin Efendiler arasındaki uyum son derece önemli olup iyi bir tatbikat ciddi bir tecrübe gerektirir.
Son devirde mûsikîden anlayan İmam ve Müezzin Efendilerin azalması sebebiyle Yatsıyı Segah, Terâvihin ilk dört rekatını Rast, ikinci dört rekatını Uşşak, üçüncü dört rekatını Nevâ veyâ Sabâ, dördüncü dört rekatını Evc, beşinci dört rekatını Acemaşiran, Vitr Namazını Segah makamında kıldırmak gibi bir kalıp teşekkül etmişdi. Halbuki bu usûlde, muktedir İmam Ve Müezzin Efendiler için, belli prensiplere bağlı kalmak şartıyla, bir makam sınırlaması sözkonusu değildi. Bugün maalesef bu kadar basit bir kalıp ile bile tatbîkât yapabilecek kadrolar yok denecek kadar azdır. Umarız ki gençlerimiz bu benzersiz uygulamaya ilgi duyar ve bu güzel âdetimiz yok olmaktan kurtulur.
Arşivimizde pek az kaydı bulunan bu terâvihler, Ramazan aylarında Efendi Hazretlerinin âdeti üzere Hazret-i Pîr Nureddin Cerrâhî Âsitânesinde kıldırdıkları namazlar olup, enderûn usûlü ile kırâat, zamm-ı sûre tertipleri, ilâhî tertipleri ve müezzinlik hususlarında eşsiz örneklerdir.
Efendi Hazretleri daha çok genç yaşında o devrin üstadlarından enderûn usûlünü öğrenmiş, gençliğinden beri bu usûlde sayısız terâvih kıldırmış ve bu hususta zirveye ulaşmış idi. Yirmi yıldan uzun bir zaman Süleymaniye Camiinde her ramazan fahrî olarak imâmet yaptıklarını biliyoruz.
Bu kayıtların deşifre edilmiş hallerini de bu sayfada bulacaksınız. Bu sâyede uzun zamandır unutulmuş olan "Enderûn Usûlü Terâvih" konusunda kendilerini yetiştirmek isteyenlerin de çok istifâde edeceklerine inanıyoruz.
Arşiv kayıtlarına geçmeden önce mutlaka dinlemenizi tavsiye ettiğimiz kısa bir sohbet var. Bu sohbet "Eski Ramazanlar" hakkında Efendi Hazretleri ile yapılan bir mülakat içinde "Enderûn Usûlü Terâvih" konusuna ayrılan bölümdür.
Enderûn Usûlü Terâvih - tarihi mechul
Enderûn Usûlü Terâvih - 17 Ağustos 1978 (13 Ramazan 1398)
Enderûn Usûlü Terâvih - 20 Ağustos 1978 (16 Ramazan 1398)
Enderûn Usûlü Terâvih - 24 Ağustos 1978 (20 Ramazan 1398)
Enderûn Usûlü Terâvih - 21 Haziran 1983 (10 Ramazan 1403)
Enderûn Usûlü Terâvih - 9 Haziran 1984 (10 Ramazan 1404)
Enderûn Usûlü Terâvih - 12 Haziran 1984 (13 Ramazan 1404)
Enderûn Usûlü Terâvih - 23 Haziran 1984 (24 Ramazan 1404)
Enderûn Usûlü Terâvih - 24 Haziran 1984 (25 Ramazan 1404)
Enderûn Usûlü Terâvih - 28 Haziran 1984 (29 Ramazan 1404)
28 Haziran 1984 tarihli teravih namazı hem o senenin hem de Efendi Hazretlerinin kıldığı ve kıldırdığı son teravih namazıdır...
Aşağıdaki kayıtlarda Enderûn Usûlüne göre ilâhî tertiplerini bulacaksınız..Bütün tertipleri ve ilahilere ait makam, bestekar, güftekar bilgilerini aşağıdaki excel dosyada bulabilirsiniz...
Teravih İlahileri - 30 Tertip
Teravih İlahileri - Tertip 1
Teravih İlahileri - Tertip 2
Teravih İlahileri - Tertip 3
Teravih İlahileri - Tertip 4
Teravih İlahileri - Tertip 5
Teravih İlahileri - Tertip 6
Teravih İlahileri - Tertip 7
Teravih İlahileri - Tertip 8
Teravih İlahileri - Tertip 9
Teravih İlahileri - Tertip 10
Teravih İlahileri - Tertip 11
Teravih İlahileri - Tertip 12
Teravih İlahileri - Tertip 13
Teravih İlahileri - Tertip 14
Teravih İlahileri - Tertip 15
Teravih İlahileri - Tertip 16
Teravih İlahileri - Tertip 17
Teravih İlahileri - Tertip 18
Teravih İlahileri - Tertip 19
Teravih İlahileri - Tertip 20
Teravih İlahileri - Tertip 21
Teravih İlahileri - Tertip 22
Teravih İlahileri - Tertip 23
Teravih İlahileri - Tertip 24
Teravih İlahileri - Tertip 25
Teravih İlahileri - Tertip 26
Teravih İlahileri - Tertip 27
Teravih İlahileri - Tertip 28
Teravih İlahileri - Tertip 29
Teravih İlahileri - Tertip 30
Terâvihin sonunda "Salât-ı Vitr"den önce bir müezzin efendi "Rabbenâ âmennâ bimâ enzelte vetteba'nerresûle fektubnâ ma'aşşaâhdîn" âyet-i kerîmesini usûlüne uygun olarak ve makâmına riâyet ederek okudukdan sonra eller kaldırılıp duâya başlandığında bir ya da birkaç müezzin efendi tarafından makâmât ile "Âmin" okunurdu...Aşağıdaki kayıtlar bu okuyuşlara birer numûne olarak yayınlandı...
Terâvih sonunda okunan âyet-i kerîme ve âminler (1)
Terâvih sonunda okunan âyet-i kerîme ve âminler (2)
Terâvih sonunda okunan âyet-i kerîme ve âminler (3)
Terâvih sonunda okunan âyet-i kerîme ve âminler (4)
Enderûn Usûlüne göre kılınan terâvihlerin sonunda Mü'minûn Sûresi'nin 118. âyetinden alınan "Ya rabbiğfir verham ve ente hayrür rahimin" duâsı, müezzin efendiler tarafından cumhur olarak ve Tâhir makâmında okunurdu. Muzaffer Efendi Hazretleri bizlere talim maksadı ile bu okunuşun nasıl olacağını göstermişlerdi. Aşağıdaki kayıtta O'nun sesinden bu örnek okuyuşu bulacaksınız.
Terâvih sonunda okunan duâ
Muzaffer Efendi Hazretleri, Gülzâr-ı Ârifân nâmındaki eserinde, terâvîh namazları için otuz gecelik ilâhî tertîblerini "Ramazân-ı Şerîf İlâhileri" başlığı ile yayınlamışdır. Bu ilâhi tertîblerini, mümkün olduğu kadar arşivimizdeki ses kayıtları ile birlikte birer birer yayınlamaya niyet ettik. Eserde ekseriyâ bir kıtası ya da iki beyti verilen güftelerin tamâmını yazmaya çalışacağız. Her ne kadar terâvihlerde zaman darlığından dolayı güftelerin tamâmı okunmasa da bilinmesinde fayda gördük.
